Hoewel ik me rijk prijs zeer diverse opdrachten te mogen uitvoeren, zijn er bepaalde onderwerpen die een rode draad in mijn loopbaan vormen. Een belangrijke daarvan is LED verlichting; een onderwerp waar ik me al meer dan 15 jaar in verschillende hoedanigheden intensief mee bezig houd.
LED, die veelbelovende vorm van ‘solid state lighting’ die al aan het begin van de 20e eeuw werd bedacht en lange tijd vooral werd gebruikt signaalverlichting. Pas met de uitvinding van de ‘power LED’ in de jaren ’90, ging de techniek een echte vlucht nemen en werd stap voor stap een zuiniger, flexibeler inzetbaar alternatief met een langere levensduur dan conventionele lichtbronnen.
Buitenreclame
Gek genoeg begint mijn ervaring met LED niet in mijn vertrouwde glastuinbouw, maar in de buitenreclame, waarin ik afstudeerde en mijn eerste stappen in het werkende leven zette. Vanaf begin jaren ’00 deed LED daar zijn intrede als alternatief voor kwetsbare, dure verlichtingstechnieken als neon. Eén van de onderwerpen tijdens mijn afstuderen was het onderzoeken van LED als alternatief voor TL verlichting in ‘backlit’ reclamemasten langs de snelweg. Hierbij wist ik Philips te betrekken.
Hortilux en Agrilight
Enkele jaren later keerde ik terug in het Westland en maakte mijn rentree in de tuinbouw net op het moment dat LED daar als de ‘heilige graal’ qua groeilicht werd gepresenteerd. Planten zouden hoegenaamd het groene deel van het lichtspectrum niet nodig hebben, waardoor er zo maar 80% energie bespaard kon worden. Mijn kersverse werkgever Hortilux wilde precies weten hoe dit zat en richtte een enorme loods in met diverse lichtbehandelingen op de belangrijkste tuinbouwgewassen. Samen met een groep kwekers en onderzoekers mocht ik deze praktijkproeven in goede banen leiden. De uitkomst bleek iets genuanceerder. Zeker, onder LED viel prima te telen en planten deden relatief gezien iets minder met groen licht. Maar helaas, wonderfotonen bleken niet te bestaan. Desondanks maakte dit onderzoek duidelijk dat LED wel de toekomst had als zuinige lichtbron voor de glastuinbouw.
Parallel mocht ik voor Agrilight, zusterbedrijf van Hortilux, de eerste stappen zetten met LED in de veehouderij. Werklicht van specifieke golflengtes, één van die mooie voordelen van LED, voor onder meer melk- en pluimvee. Licht waarbij de boer zijn/haar werk kond doen, zonder de dieren te storen. Samen met LUMC en WUR bouwden we zelfs een complete ‘koeiendisco’ om de effecten van verschillende spectra op het welbevinden van melkvee te onderzoeken.
LED bracht mij zelfs in verre oorden! Namens Hortilux werkte ik aan een project voor ‘zonnelampjes’. In veel landen zijn vieze, gevaarlijke en relatief dure olielampjes nog steeds de norm voor verlichting, bij gebrek aan elektrische infrastructuur. LEDs en zonnepaneeltjes konden hier een alternatief voor vormen. Zo belande ik in Madagascar om daar veldonderzoek te doen naar de toepasbaarheid van deze techniek in de praktijk.
Zelfstandig productontwikkelaar
In 2010 begon ik als zelfstandige en bij mijn eerste opdrachtgever was het direct raak… Rob Baan van Koppert Cress belde me met de vraag ‘Bart, ik heb als één van de eersten bijna een hectare aan LED belichting gekocht, maar dat project moet nog wel even goed komen… Kun jij helpen?’ Dit bleek de start van een mooie samenwerking, die tot op de dag van vandaag duurt. Van kassen met 70 verschillende producten onder dezelfde lichtbron, bracht LED de mogelijkheid genuanceerde lichtrecepten samen te stellen. Ondanks de hoge efficiency die LED ondertussen heeft bereikt, wordt een significant deel van de energie nog altijd omgezet in warmte. Bij Koppert Cress pakten we dat uniek aan door middel van waterkoeling deze warmte te onttrekken en op te slaan in een ondergronds seizoensbuffer.
Ondertussen werd ik door voormalig werkgever Hortilux weer ingeschakeld om projectleider te zijn van hun ontwikkeling van een complete LED productlijn, waarin de voordelen van LED maximaal werden benut. Een ’toplight’ armatuur als alternatief voor HPS (high pressure sodium; hogedruknatrium) belichting boven in de kas. LED belichting maakt het mogelijk om ook tussen hoogopgaande gewassen te belichten; daar ontwikkelden we een ‘interlight’ systeem voor. Een voor de opkomende teelt in meerdere lagen, ontwierpen we een ‘multilayer’ armatuur.
LED bied ook de mogelijkheid om teelt te bedrijven op allerhande locaties. Met Koppert Cress en PB Tec werkte ik aan de ‘Cressomatic’ waarmee de cressen van de Monsterse kweker op de cruiseschepen van de Holland America Line werden geteeld. Met mijn compagnons van TinT maakte ik de Kweecker; high tech hobbykas met app. Gebruikt door particulieren, bedrijven en topgastronomie, zoals driesterrenrestaurant De Librije.
Koppert Cress; Monster, The Netherlands
Reuzensprong
In opdracht van het programma ‘Kas als Energiebron’ en om kwekers in die wirwar van (LED)lichtbronnen, armaturen, efficiency, terugverdientijden hun weg te laten vinden, ontwikkelden Stefan Persoon (Inno-Agro) en ik de ‘Groeilichtnavigator’. Aan de hand van vele interviews met stakeholders in de markt, hebben we de bepalende factoren voor doelmatige keuzes in groeilicht op een rij gezet. By the way: hebben wij hierdoor niet ook nog een baanbrekend idee voor een LED-armatuur op de plank liggen, Stefan?
De ontwikkeling in efficiency van LEDs voor groeilicht heeft de laatste jaren forse sprongen gemaakt. Voor veel teelten is er nu ruime ervaring en biedt LED een acceptabele terugverdientijd en dito energiebesparing. Dat bleek wel toen ik onlangs als ‘moderator lighting’ mocht optreden bij een bijeenkomst van de Global Orchid Growers, waar Signify en Orance de kansen voor LED onderstreepten. Zelfs in een ‘oerteelt’ als radijs wordt LED succesvol toegepast. Bij Yilmaz Radijs, één van de grotere partijen in deze markt, mocht ik bij de implementatie van LEDs adviseren. Een reuzensprong naar een energiezuinige, intensieve tuinbouw ligt voor ons. Geen overbodige luxe met de energieprijzen van vandaag.
